“Mang mẹ đi bỏ”: Nước mắt cho một tình yêu vị kỷ?

Nhiều người trong chúng ta đã không cầm được nước mắt trước quyết định của Hoan ở cuối phim “Mang mẹ đi bỏ”. Hình ảnh anh lặng lẽ dắt mẹ quay về, từ bỏ cơ hội đưa mẹ vào viện dưỡng lão, thật sự rất cảm động. Chúng ta có thể nghĩ đó là một sự hy sinh lớn lao, rằng anh đã chọn gồng gánh mẹ tiếp để gia đình người anh trai được trọn vẹn hạnh phúc, đúng như lời anh nói: “Nhà mình ít nhất phải có một người được hạnh phúc”.

Thế nhưng, bên cạnh sự cảm động đó, không ít khán giả lại day dứt với những câu hỏi: Tại sao không để mẹ gặp anh trai dù chỉ một lần, biết đâu cuộc gặp gỡ đó có thể chữa lành cho cả hai? Sự hy sinh của Hoan, có thực sự mang lại hạnh phúc? 

Thực tế là, đằng sau nụ cười cuối phim là hai mẹ con là thực tế phũ phàng: cả hai vẫn bệnh và bệnh sẽ ngày càng nặng hơn. Tiền bạc đã cạn kiệt, họ tiếp tục trói buộc nhau trong gánh nặng mưu sinh. Đau lòng hơn, người anh trai ở Hàn Quốc, đã tổn thương mặc cảm cả cuộc đời rằng mình là người bị mẹ bỏ rơi do hát dở, sau bao năm mong ngóng lại một lần nữa bị mẹ bỏ rơi mà không có lời giải thích.

Thông điệp “Nhà mình ít nhất phải có một người được hạnh phúc” có thể được cảm nhận như một sự hy sinh to lớn, nhưng chính nó lại ngầm khẳng định rằng việc có một người mẹ bị bệnh là không hạnh phúc. Khó mà công nhận đây là một thông điệp nhân văn, khi nó khẳng định việc phải chăm sóc một người thân có bệnh là nguồn gây đau khổ.

Nếu thông điệp cuối cùng của bộ phim dừng lại ở bề mặt của sự hy sinh, chúng ta có thể đã nhầm lẫn giữa một hành động thực sự vị tha và một quyết định được dẫn dắt bởi mong muốn bảo vệ hình ảnh, phẩm tính của cái tôi. Vậy, hãy cùng nhau đi sâu phân tích để hiểu rõ hơn về những gì đã diễn ra bên trong tâm trí của Hoan.

Một câu chuyện khiến khán giả xúc động: Tình yêu vô bờ của người con trai tận tụy

Để hiểu được quyết định cuối phim, trước hết, chúng ta phải sống cùng cuộc đời của Hoan. Anh không chỉ là một người con, anh là cả thế giới của mẹ. Giữa Sài Gòn hoa lệ, anh mưu sinh bằng nghề cắt tóc dạo, rong ruổi trên chiếc xe ba gác cũ kỹ mà trên đó luôn có một “hành khách” đặc biệt: người mẹ lúc nhớ lúc quên.

Tình yêu của Hoan không nằm ở lời nói, mà ở những hành động lặp đi lặp lại mỗi ngày. Anh kiên nhẫn đút cho mẹ từng thìa cơm, dọn dẹp những “trận chiến” mà bà vô tình gây ra, và đau đáu nỗi lo mẹ đi lạc. Bi kịch còn có một quá khứ sâu xa hơn: thời trẻ, vì hoàn cảnh, bà Hạnh đã phải bỏ lại người con trai cả (anh của Hoan) ở Hàn Quốc. Nỗi ân hận và khao khát tìm lại con đã ám ảnh bà suốt cuộc đời.

Quyết định đưa mẹ sang Hàn Quốc không phải là một sự rũ bỏ. Nó đến từ một sự thật tàn nhẫn: chính Hoan cũng bắt đầu có những triệu chứng của căn bệnh di truyền từ mẹ. Động lực của anh lúc này hoàn toàn trong sáng và đầy hy sinh: anh phải đưa mẹ đến nơi an toàn trước khi chính anh gục ngã. Anh chấp nhận mang tiếng “bỏ mẹ”, chấp nhận sự dằn vặt, để đổi lấy một tương lai tốt hơn cho bà.

Cuộc đấu tranh ngầm: Gánh nặng của “Phẩm tính”

Nếu câu chuyện chỉ dừng lại ở đây, chúng ta sẽ thấy một người con với tình yêu thương và trách nhiệm lớn lao. Nhưng để hiểu được cái kết, ta phải nhìn vào cuộc đấu tranh nội tâm của anh, một cuộc đấu tranh đã âm ỉ trong suốt hành trình “mang mẹ đi bỏ”.

Sự thật là, trong sâu thẳm, Hoan chưa bao giờ muốn mình trở thành đứa con “bỏ mẹ”. Điều này được chứng minh bởi sự dằn vặt đến mức kiệt quệ tâm trí khi anh viết nhật ký cho chính mình, bởi cảm giác hốt hoảng khi tỉnh dậy không thấy mẹ đâu, bởi cảm xúc dày vò khi để mẹ lại ở chùa.

Kể cả khi anh tranh cãi với bạn thân, rằng mình không còn cách nào khác, buộc phải bỏ mẹ lại, bên trong Hoan vẫn có sự chống cự với điều đó. Anh không muốn bỏ mẹ, anh không cho phép mình là một người con “mang mẹ đi bỏ” mà chỉ dám gọi hành động đó là “để mẹ lại”. Tất cả những chi tiết đó là biểu hiện của việc: Hoan không chấp nhận bản thân mình là loại người bỏ rơi mẹ. Nhiều lúc, anh hỏi tại sao mẹ không quan tâm anh, không biết anh mấy tuổi, sao cả khi tỉnh lẫn khi mê thì mẹ đều chỉ quan tâm Ji-Hwan (người anh trai tại Hàn Quốc)… nhưng anh vẫn chăm sóc và yêu thương mẹ, vì điều đó cho anh cảm giác mình vẫn là người tốt, vẫn còn phẩm tính hy sinh, vị tha, hiếu thảo…

Vì vậy, dù bắt buộc đưa mẹ đi Hàn Quốc để mẹ có cuộc sống tốt hơn là ở với mình, sâu thẳm bên trong Hoan vẫn không muốn xảy ra cảnh đó. Kể cả mẹ ở lại với anh trai và tốt lên, thì khi quay về Việt Nam, Hoan vẫn sẽ tự ám ảnh rằng mình là đứa đã bỏ mẹ. Mỗi lần gặp bạn bè, chắc chắn hình ảnh “đứa con bỏ mẹ” sẽ đeo bám lấy anh. Và anh không thể chịu nổi mình là người như thế.

Đây chính là lúc tiềm năng Giàu có ở mặt tối bắt đầu vận hành.

Trong WECAP, Tối giàu có là trạng thái tâm lý coi trọng phẩm tính nào đó của bản thân một cách cực đoan và không cần cơ sở. Vùng tối này không cho phép bản thân là người tồi tệ, kém phẩm tính. Người rơi vào tối Giàu có thường mặc định hành xử theo hướng bảo vệ hình ảnh tốt đẹp đó và không chấp nhận điều ngược lại.

Hoan đã mang theo cuộc đấu tranh nội tâm này suốt chuyến đi: Vì tốt cho mẹ nên đưa mẹ đi, nhưng thâm tâm anh vốn không thể chấp nhận mình là người “đem mẹ đi bỏ”. Vậy nên, anh chỉ chờ một cái cớ đủ đẹp để làm điều mà anh vốn đã muốn: quay về.

Khoảnh khắc bùng nổ: Khi cái cớ hoàn hảo xuất hiện

Cao trào của bộ phim là lúc Hoan và mẹ chuẩn bị gặp được gia đình người anh trai. Đó là một gia đình hạnh phúc, đầm ấm của đôi vợ chồng trẻ và ba đứa con nhỏ trong một căn nhà khang trang lộng lẫy. Khi nhìn thấy hình ảnh hoàn hảo của gia đình anh trai, “cái cớ” để Hoan không phải bỏ mẹ đã xuất hiện một cách rất “xứng đáng”.

1. “Tối sáng tạo” chìm vào bi kịch

Ngay khi nhìn thấy hình ảnh một gia đình hoàn hảo, Hoan đã tin rằng “Không thể để cho họ khổ như mình được”. Thay vì nhìn thấy một cơ hội giúp cho cả mẹ, anh trai và chính mình được tốt lên, Hoan lại chìm luôn vào sự tưởng tượng của chính mình: nếu mẹ ở lại, gia đình hạnh phúc kia sẽ tan nát, họ sẽ khổ sở như những gì mình đã trải qua. Theo WECAP, Hoan đang ở trong vùng tối của tiềm năng Sáng tạo

Qua những trải nghiệm đầy đau khổ của bản thân, Hoan tin chắc rằng cả 5 người trong gia đình anh trai cũng sẽ kiệt sức, đau khổ, tan vỡ. Đó là một sự phóng đại của cảm xúc mà chưa qua kiểm chứng, chính là một trong những mặt tối của Sáng tạo. Khi tiềm năng Sáng tạo rơi vào vùng tối, chúng ta tự tưởng tượng và phóng đại cảm xúc, rồi tin chắc vào đó. 

Mặt tối này gây ra hậu quả gì? Hoan quên mất lí do ban đầu anh đưa mẹ đi Hàn Quốc là vô cùng trong sáng, hoàn toàn vì sức khoẻ của mẹ. Anh đã tin chắc rằng anh trai sẽ khổ mà không kiểm tra xem có phải thật sự như vậy không. Anh tước đi cơ hội gặp lại mẹ sau nhiều năm đau khổ và mặc cảm của người anh trai, tước đi quyền được chăm sóc mẹ của anh trai và cơ hội có giải pháp mang lại tổng hạnh phúc lớn nhất cho cả gia đình.

Mặc kệ những bằng chứng về người anh trai mong nhớ mẹ, tổn thương vì nghĩ bị mẹ bỏ, vẫn đang treo biển ở cổng nhà là “Nhà của Lê Thị Hạnh” để chờ một ngày mẹ xuất hiện. Mặc kệ cả sự thật là gia đình người anh rất có điều kiện để có thể giúp bệnh tình của mẹ khá lên, Hoan vẫn tin chắc rằng nếu để mẹ ở lại thì họ sẽ khổ sở giống như mình ở Việt Nam. Đáng buồn là, niềm tin đó vô tình biến mẹ anh từ một người cần được yêu thương trở thành nguồn cơn của đau khổ.

2. “Tối giàu có” tìm thấy vai diễn anh hùng

Hoan chậm rãi đếm từng đứa trẻ trong gia đình anh trai: một… hai… ba… Mỗi người anh đếm là một người anh đang tin là “được mình cứu”. Trong lòng anh trồi lên cảm giác “mình không thể để từng người này, từng người này đau khổ được”. Đó là một lý do hoàn hảo để mang mẹ về lại Việt Nam và anh sẽ không còn là cái người mang tội lỗi bỏ mẹ nữa. “Mình sẽ giúp cả 5 người này, trong gia đình mình phải có ít nhất một người hạnh phúc” đều là những lí do rất hợp lý để Hoan bỏ chạy trong cảm giác mình là một anh hùng “cứu 5 mạng người” và thoát khỏi mặc cảm tội lỗi của một người mang mẹ đi bỏ.

Tại sao đó lại là tối? Vì Hoan chưa hề kiểm tra xem thực sự gia đình người anh trai có đau khổ hay không, họ có giải pháp gì cho mẹ anh không, liệu quyết định này có mang lại tổng hạnh phúc lớn hơn hay không, mình đã đưa mẹ sang đây để làm gì. Trong thực tế, người mẹ khi đến Hàn Quốc đã thường xuyên tỉnh táo và nhớ lại nhiều chuyện hơn, bà sống hạnh phúc hơn, và anh trai thì đã rất sẵn sàng để đón mẹ. Đây là điểm mấu chốt: “Tối giàu có” có xu hướng đặt niềm tin tuyệt đối vào suy nghĩ của mình mà không cần cơ sở. Khi niềm tin vô căn cứ này kết hợp với kịch bản bi thảm do “Tối sáng tạo” vẽ ra, trí tưởng tượng đã biến thành một dạng hoang tưởng. Hoan thực sự tin rằng gia đình anh trai sẽ bất hạnh, bất chấp mọi bằng chứng thực tế. Sự hoang tưởng này đã cho anh một lý do cao cả để làm điều mà trái tim anh vốn đã thèm khát: mang mẹ quay về.

Cái giá thực sự của “Nụ cười cuối phim”

Ở cuối phim, ta thấy có hai nụ cười.

Nụ cười đầu tiên là Hoan vừa đẩy mẹ bỏ chạy, vừa cười. Nụ cười này đến từ tâm lý cái tôi đã tìm được một lí do xứng đáng, cao cả, tuyệt vời để không phải dằn vặt nữa: mình sẽ hy sinh, để những người còn lại được hạnh phúc. Anh không nhận ra rằng, mình đã quên mất mục tiêu trong sáng ban đầu là giúp mẹ được tốt lên khi mình cũng bắt đầu có bệnh và không lo cho mẹ được nữa, giúp gia đình đoàn tụ như tâm nguyện của người mẹ. Động cơ vị tha ban đầu đã bị đè lên bởi một suy nghĩ “vị tha” rằng mình đang hy sinh bản thân cho 5 người khác – 5 người đang giàu có, hạnh phúc, mà không biết rằng thực ra Hoan đang bỏ chạy để giữ phẩm tính cho chính mình.

Nụ cười thứ hai là của hai mẹ con khi tiếp tục cuộc sống cơ cực cùng nhau. Họ khổ nhưng họ vui vẻ hạnh phúc, đó là điều khán giả trông đợi. Nhưng cuộc sống thực tế không màu hồng như vậy. Hoan và mẹ “trói buộc” nhau theo đúng nghĩa đen, người mẹ sẽ ngày càng bệnh nặng hơn do không được điều trị đúng cách, Hoan cũng ngày càng hay quên và lên cơn động kinh. Tiền dành dụm đã tiêu hết, hai mẹ con chỉ càng cực khổ hơn. Riêng người anh trai thì vẫn tiếp tục tổn thương vì bị bỏ rơi 2 lần mà không biết mình đã làm sai điều gì. Nụ cười hạnh phúc đó không thể thay đổi thực tế rằng tổng hạnh phúc và lợi ích của cả gia đình đã giảm nhiều lần sau chuyến đi Hàn Quốc. Sớm thôi, chính Hoan cũng sẽ phát bệnh và không thể lo cho mẹ được nữa. Chỉ có sự lạc quan của tâm trí mới có thể nghĩ rằng đó là một thực tế tốt hơn cho mỗi người trong câu chuyện.

Bài học về tình yêu thương sáng suốt

Câu chuyện của Hoan không phải để chúng ta phán xét, mà là một tấm gương để soi chiếu lại chính mình. Vậy làm sao để không đi vào vết xe đổ đó?

1. Dừng lại và tự vấn khi rơi vào vùng tối: Khi bạn thấy mình đang bị cảm xúc mạnh chi phối, hãy thử dừng lại và tự hỏi:

• Mình có đang tự kể cho mình nghe một câu chuyện, trong đó mình là người hùng hoặc nạn nhân không?
• Mình có đang đưa ra những kết luận chắc nịch về người khác mà không hề kiểm chứng không?

Chỉ cần dừng lại ở bước này, bạn đã có đủ sáng suốt để không bị cơn bão cảm xúc lôi đi. Khi trả lời những câu hỏi trên, hãy cố gắng dựa vào những bằng chứng thực tế, thay vì những gì bạn đang tưởng tượng. Điều này sẽ giúp bạn thoát khỏi những hoang tưởng do chính mình tạo ra.

2. Quay về với mục đích cốt lõi: Đây là câu hỏi then chốt mà Hoan đã quên mất. “Lý do thực sự tôi bắt đầu việc này là gì?”. Nếu anh tự hỏi điều này, anh sẽ nhớ ra: “Tôi làm vậy để mẹ tôi được chăm sóc tốt hơn”. Câu trả lời này sẽ ngay lập tức làm lộ ra sự phi lý của quyết định đó. Thay vì lập tức quay về, Hoan vẫn có thể để mẹ gặp anh trai một lần và dựa trên tình hình thực tế để quyết định lần cuối.

3. Lựa chọn theo tổng hạnh phúc: Thay vì suy diễn, hãy thử đặt mình vào vị trí của người khác. Nếu Hoan nghĩ “Người anh đã đau khổ bao nhiêu năm, khao khát gặp mẹ thế nào? Người mẹ đã day dứt về đứa con thất lạc ra sao? Khi mình mang mẹ về, liệu gia đình người anh có thực sự hạnh phúc hơn?” thì có khi anh đã chậm lại. Ưu tiên tổng hạnh phúc sẽ dẫn đến những quyết định sáng suốt.

Lời kết: Vượt lên cái tôi để yêu thương trọn vẹn

“Gia đình mình ít nhất phải có một người hạnh phúc” – lí do tốt đẹp mà ai cũng xúc động, nhưng chưa bao giờ được kiểm chứng. Hoan lấy cơ sở nào để nói rằng người anh trai và vợ con anh sẽ hạnh phúc hơn khi chưa hề cho họ quyền được trả lời?

Hành trình của Hoan trong “Mang mẹ đi bỏ” là một câu chuyện có đúng có sai, có ủng hộ và phản đối. Nhưng suy cho cùng, anh không phải là một người xấu. Anh là một người tốt nhưng bị chìm vào vùng tối của tâm trí. Anh chỉ cách thiên đường một bước chân nhưng lại tự mình quay về địa ngục, chỉ vì một phút tin vào sự thôi thúc của cái tôi mà đánh mất động cơ vị tha ban đầu. Tệ hơn nữa, anh vẫn nhầm tưởng rằng mình đang hy sinh một cách tốt đẹp, và càng khẳng định cho một thông điệp thiếu nhân văn rằng việc có người thân đang bệnh là một nguồn gây khổ.

Sự thật, mỗi đau khổ của chúng ta trong cuộc sống không đến từ hoàn cảnh bên ngoài, mà đến từ việc thiếu trí tuệ bên trong. Câu chuyện là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho tất cả chúng ta về thói quen nhận ra vùng tối, không bị lừa bởi những suy nghĩ thiếu cơ sở, và ưu tiên tổng hạnh phúc trong mọi quyết định. Đó chính là sự sáng suốt và lòng dũng cảm để bạn hành động đúng mà không hối tiếc, kể cả khi điều đúng đắn đó làm mất đi hình ảnh đẹp đẽ của bản thân.

Mọi hạnh phúc trên đời đều đến từ mong muốn hạnh phúc cho người khác. Mọi đau khổ trên đời đều đến từ việc mong muốn hạnh phúc cho riêng mình.

Ngài Gendun Drup, Đức Đạt Lai Lạt Ma đầu tiên.